Het boek Anders vasthouden van Wouter Hart gaat verder waar zijn voorganger Verdraaide organisaties eindigt: bij de vraag hoe je de organiseerlogica kunt omdraaien. Zodat niet het volgen van het systeem leidend wordt, maar het nemen van verantwoordelijkheid voor het vinden van oplossingen in de praktijk. Met andere woorden: een manier van organiseren waarin denken en doen niet gescheiden zijn – zoals in klassieke organisaties – maar waarin ze hand in hand gaan.
Trap niet in de cultuur van volgzaamheid
Het patroon in veel organisaties is dat van de budgetten die aan het eind van het jaar opgemaakt moeten worden. Het zijn de genormeerde grenzen aan het te declareren bedrag voor bestuurders, waardoor zij verleid worden om hun interne kompas te verruilen voor het opzoeken van de grens. Het is het uren schrijven in het tijdregistratiesysteem op zo’n manier dat ze je nooit ergens op kunnen betrappen. Het is de prikklok. Het zijn de vakantiedagen. Het is de zwangerschapsverlofregeling. Het zijn de wetten, regels en systemen. Kortom, het is hoe we binnen en rond onze organisaties vrijwel iedere huidige vorm van sturing en regulering hebben vormgegeven.
Het zijn kleine prikkels die mensen leren niet te gaan staan voor hun verantwoordelijkheid om werkelijke oplossingen te vinden. Signalen die voortkomen uit een behoefte aan zekerheid, maar op den duur leiden tot een cultuur van volgzaamheid.
Let op de dynamiek van het bakje yoghurt
Een paar weken voor mijn zoontje zes jaar oud werd, vroeg hij of hij een bakje yoghurt mocht (…). ‘Ik schenken’, zei Jasper, ‘en jij stop zeggen, oké?’ ‘Nee’, zei ik, ‘Jij schenken en jij stop zeggen… en Sterre, mama en ik willen straks ook nog.’
Dit voorbeeld, hoe eenvoudig ook, bevat een aantal mooie inzichten. Door Jasper geen regels op te leggen, maar slechts een kader te bieden – Sterre, mama en ik willen straks ook nog – wordt hij in organisatietermen een wakkere professional. Het is zijn probleem en straks dus ook zijn oplossing. Die oplossing moet hij zien te vinden in de geest van de bedoeling en als dat nodig is kan de organisatie – het gezin in dit geval – hem daarbij helpen.
Wanneer we naar de opgave in organisaties kijken, dan zien we dat de dynamiek van het bakje yoghurt dwars door alle niveaus en in een veelheid van branches speelt. Ongetwijfeld precies zo in de organisatie waar jij voor of mee werkt, schrijft Hart.
Zet het denken weer aan
Hoe krijg je nu een organisatie waarin denken en doen weer geïntegreerd zijn? Waarin de professional zélf nadenkt over wat nodig is? Het boek geeft daarvoor negen sleutels. Geen voorschriften, maar een soort richtingwijzers, die je op het hart drukken je gezonde verstand niet uit te schakelen. Ik noem er twee.
De vierde sleutel: van oplossing naar oplossend vermogen. Hiervoor is het cruciaal om het eigenaarschap van een probleem bij de ander te laten. Professionals en leidinggevenden moeten leren de oplossing niet naar zich toe te trekken, maar juist naast de ander te gaan staan om te kunnen zien wat betekenisvol is in zijn of haar handelingspraktijk. Niet de oplossing aanreiken, maar het oplossende vermogen van de ander aanspreken en ondersteunen.
De zesde sleutel: de letter vanuit de geest. Regels, wetten, richtlijnen en protocollen bestaan niet voor niets. Ze zorgen dat niet iedereen het wiel opnieuw hoeft uit te vinden en ze beschermen tegen onkunde en willekeur. De geest is waar het werkelijk om draait en de letter is een middel om daar te komen. Als professionals alleen maar uitvoerders van de regels zijn, dan worden de waarde die ze als persoon kunnen hebben en hun unieke talenten niet benut. Hart doet daarom een appel op professionals en managers om je vanaf vandaag niet meer verantwoordelijk te voelen voor het uitvoeren van de letter, maar voor het tot vervulling brengen van de geest.
Voer het echte gesprek
De nadruk op regels, richtlijnen en protocollen maken dat we elkaar niet direct hoeven aan te spreken. ‘Je hebt de formats wel of niet goed ingevuld’, is veel veiliger dan wat iemand in de praktijk echt doet. Als het ergens niet goed gaat, zoeken we vaak niet het spannende gesprek op, maar creëren we een oplossing in de systeemwereld. Dan moet de beslissing worden goedgekeurd, of het stuk voortaan eerst langs die andere afdeling. Lekker veilig. Maar het gevolg is wel dat het gesprek over de werkelijke vraagstukken naar de achtergrond verdwijnt. In het echte gesprek worden juist de hardnekkige thema’s uit de leefwereld opgezocht en besproken.
Programma Betekenisvol Leiderschap
Voor leidinggevenden die meer zin willen geven aan hun werk en dat van anderen.
Geef een reactie